Rối loạn lưỡng cực là một căn bệnh tâm thần phổ biến nhưng thường bị hiểu lầm trong xã hội. Người mắc bệnh có thể trải qua các giai đoạn thăng hoa và trầm cảm đan xen, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ cá nhân. Vậy rối loạn lưỡng cực là gì, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị như thế nào?
Rối loạn lưỡng cực là gì? Cái nhìn tổng quan
Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần nhìn nhận bệnh một cách khoa học và không kỳ thị.
Bệnh lưỡng cực là gì? Đây là một dạng rối loạn tâm thần, còn được gọi là rối loạn cảm xúc lưỡng cực (Bipolar Disorder). Người mắc bệnh thường trải qua những thay đổi mạnh mẽ trong tâm trạng, năng lượng và hành vi – từ hưng phấn cao độ (mania) cho đến trầm cảm sâu sắc (depression).
Rối loạn lưỡng cực tiếng Anh là gì? Trong tiếng Anh, thuật ngữ chính thức là "Bipolar disorder". Còn nếu bạn tìm hiểu về thuật ngữ “rối loạn cảm xúc lưỡng cực tiếng Anh là gì”, thì cụm từ này được dịch là "bipolar affective disorder".
Các giai đoạn thường thấy của bệnh gồm:
- Giai đoạn hưng cảm (mania hoặc hypomania): người bệnh có cảm xúc dâng cao bất thường, nói nhiều, ngủ ít, làm việc quá sức, dễ nổi giận, có hành vi mạo hiểm.
- Giai đoạn trầm cảm: người bệnh cảm thấy buồn bã, mệt mỏi, mất hứng thú với cuộc sống, thậm chí có ý nghĩ tự tử.
Rối loạn lưỡng cực có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, nhưng thường khởi phát trong độ tuổi từ 18 đến 30.
>>>Tìm hiểu thêm: Túi mù là gì? Giải thích chi tiết từ A đến Z về loại túi đặc biệt này
Dấu hiệu nhận biết và phân loại bệnh lưỡng cực
Nhận biết sớm giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn. Tuy nhiên, vì các triệu chứng dễ nhầm lẫn với trầm cảm hoặc stress nên nhiều người không được chẩn đoán đúng.
Tính lưỡng cực là gì? Đây là cách nói dân gian để chỉ những biểu hiện thay đổi cảm xúc đột ngột, thất thường, đôi khi dễ nhầm với tính khí thất thường đơn thuần. Tuy nhiên, tính lưỡng cực không phải một khái niệm y khoa chính thức, mà là biểu hiện của một dạng rối loạn cảm xúc tiềm ẩn.
Các dấu hiệu phổ biến bao gồm
Ở giai đoạn hưng cảm
Tăng cường hoạt động hoặc năng lượng bất thường
Tự tin quá mức, nói nhanh, không ngừng nghỉ
Ít ngủ nhưng vẫn tràn đầy năng lượng
Đưa ra các quyết định liều lĩnh (chi tiêu quá mức, lái xe tốc độ cao,...)
Ở giai đoạn trầm cảm
Cảm giác buồn bã kéo dài, tuyệt vọng
Mất hứng thú với các hoạt động thường ngày
Mệt mỏi, khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều
Khó tập trung, cảm thấy vô dụng
Phân loại rối loạn lưỡng cực
Lưỡng cực I: Có ít nhất một giai đoạn hưng cảm nghiêm trọng, có thể kèm hoặc không kèm trầm cảm.
Lưỡng cực II: Có ít nhất một giai đoạn trầm cảm lớn và một giai đoạn hưng cảm nhẹ (hypomania).
Cyclothymic Disorder: Giai đoạn hưng cảm và trầm cảm nhẹ lặp đi lặp lại trong ít nhất 2 năm.
Cách chẩn đoán rối loạn lưỡng cực là gì test?
Một trong những thắc mắc thường gặp là rối loạn lưỡng cực là gì test, tức là làm sao để xác định bản thân có mắc bệnh hay không.
Hiện nay, không có xét nghiệm máu hay hình ảnh y học nào có thể xác định trực tiếp bệnh. Thay vào đó, các bác sĩ chuyên khoa tâm thần sử dụng bảng đánh giá tâm lý, kết hợp với quan sát lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh lý để đưa ra chẩn đoán.
Một số công cụ chẩn đoán được sử dụng gồm:
- Mood Disorder Questionnaire (MDQ): bảng câu hỏi giúp sàng lọc dấu hiệu hưng cảm và trầm cảm.
- Phỏng vấn lâm sàng theo tiêu chuẩn DSM-5: đây là tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh tâm thần của Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ.
Điều quan trọng là người bệnh nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa thay vì tự chẩn đoán. Tránh tự ý dùng thuốc hoặc giấu bệnh vì có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Điều trị và sống chung với rối loạn lưỡng cực
Rối loạn lưỡng cực là bệnh mạn tính, không thể chữa dứt điểm nhưng có thể kiểm soát tốt nếu tuân thủ điều trị. Việc hiểu đúng rỗi loạn lưỡng cực là gì giúp người bệnh không mặc cảm và sẵn sàng đón nhận liệu trình hỗ trợ tâm lý dài hạn.
Phương pháp điều trị phổ biến bao gồm
Dùng thuốc: thuốc ổn định tâm trạng (mood stabilizers), thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần. Ví dụ như lithium, valproate, hoặc olanzapine.
Tâm lý trị liệu: các buổi trị liệu cá nhân hoặc nhóm giúp người bệnh nhận thức và kiểm soát cảm xúc.
Giáo dục tâm lý: giúp bệnh nhân và người thân hiểu về bệnh, nâng cao khả năng thích nghi.
Chế độ sinh hoạt lành mạnh: ngủ đủ giấc, tập thể dục, tránh rượu bia, caffeine.
Lưu ý khi sống chung với rối loạn lưỡng cực
Không nên tự ý ngưng thuốc dù cảm thấy “khỏe lại”
Thường xuyên tái khám và theo dõi triệu chứng
Cần có sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng để tránh bị kỳ thị
Việc tiếp cận với bác sĩ, chia sẻ và hỗ trợ tâm lý kịp thời có thể giúp người bệnh duy trì được cuộc sống ổn định, có công việc và các mối quan hệ lành mạnh.
>>>Tìm hiểu thêm: Đại từ là gì? Hướng dẫn toàn diện cho người mới học
Hiểu rõ rối loạn lưỡng cực là gì là bước đầu quan trọng để giảm thiểu các định kiến sai lệch và hỗ trợ người bệnh kịp thời. Đây là một căn bệnh tâm thần nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được điều trị đúng cách. Hãy nhớ rằng, người mắc bệnh lưỡng cực cần sự thấu hiểu và đồng hành, không phải sự xa lánh hay kỳ thị.
