Một làn da vàng bất thường trên cơ thể trẻ sơ sinh có thể báo hiệu điều gì? Em bé bị vàng da có sao không là câu hỏi khiến nhiều bậc phụ huynh mất ngủ, hoang mang vì không phân biệt nổi đâu là cảnh báo sức khỏe nghiêm trọng.
Vàng da bệnh lý là gì?
Vàng da bệnh lý là tình trạng nồng độ bilirubin trong máu của trẻ tăng cao, gây biểu hiện vàng da sớm và nặng, có thể xuất hiện trong vòng 24h đầu sau sinh. Trong khi đối với vàng da sinh lý, da bắt đầu vàng ở vùng mặt, xuống cổ, thân mình, tay, chân, lòng bàn tay, lòng bàn chân và đạt đỉnh điểm trong khoảng ngày thứ 2 đến thứ 5 sau sinh.
Trẻ sơ sinh vàng da bệnh lý nếu không có biện pháp điều trị, can thiệp phù hợp có thể dẫn đến biến chứng bệnh não do vàng da (vàng da nhân, hay còn gọi bệnh Kernicterus), là tình trạng nhiễm độc thần kinh do tích tụ bilirubin quá mức. Đây là biến chứng nặng nhất của vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh, tuy ít gặp nhưng nếu xảy ra, ít nhất 10% trẻ sơ sinh tử vong và trên 70% trẻ tàn tật về sau.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ vàng da bệnh lý ở trẻ:
- Sinh non;
- Có anh, chị ruột bị vàng da;
- Người gốc Á;
- Gia đình có tiền sử mắc bệnh ảnh hưởng đến chuyển hóa bilirubin như thiếu men G6PD…
- Máu tụ hay xuất huyết dưới da: gặp ở những trẻ sinh khó, sinh thủ thuật;
- Thai to (hơn mức trung bình) so với tuổi thai.
Vàng da bệnh lý là tình trạng nồng độ bilirubin trong máu của trẻ tăng cao
Nguyên nhân vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh
Bình thường trong cơ thể của trẻ sơ sinh, một lượng lớn tế bào hồng cầu sẽ bị phá vỡ trong vài ngày đầu sau sanh. Đây là những tế bào hồng cầu đảm nhiệm vai trò vận chuyển dinh dưỡng và oxy đến các cơ quan khi còn là thai nhi, đời sống ngắn khoảng từ 70 – 90 ngày.
Khi các tế bào này bị phá vỡ sẽ tạo ra một hợp chất màu vàng có tên gọi là bilirubin, được gan đào thải ra khỏi cơ thể qua đường phân, nước tiểu. Nhưng gan của trẻ sơ sinh chưa thật sự hoạt động hiệu quả khiến lượng bilirubin tích tụ ngày càng nhiều, dẫn đến tình trạng vàng da.
Sự gia tăng bilirubin trong máu ở trẻ vàng da bệnh lý có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp. Nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng bilirubin nhiều hơn bình thường có thể do: nhiễm trùng, dị tật đường mật bẩm sinh, tan máu, thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, bất đồng nhóm máu mẹ con (A – B – O hoặc Rhesus), khối u, sữa mẹ, hội chứng Gilbert, Griler – Najjar, suy giáp, tắc ruột, hẹp môn vị…
Theo thống kê, vàng da bệnh lý ở sơ sinh có xu hướng gia tăng trong những năm qua. Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu do nhiễm trùng vi khuẩn. Yếu tố nguy cơ cao gây nhiễm khuẩn ở trẻ sơ sinh gồm vỡ ối sớm, nhiễm trùng nước ối, thai phụ nhiễm trùng âm đạo khi sinh. Khi nhiễm trùng xảy ra, sự phá hủy của các tế bào hồng cầu diễn ra sớm và nhiều hơn, dẫn đến tình trạng tan máu.
Bên cạnh đó, gan của trẻ sơ sinh chưa thật sự hoạt động hiệu quả, hoạt động xúc tác của các enzym trong gan bị ức chế nhiều, dẫn đến rối loạn chuyển hóa bilirubin, nồng độ bilirubin trong máu tăng.
Nhận biết sớm trẻ bị vàng da bệnh lý
Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh cần can thiệp y tế nếu có các dấu hiệu sau, cha mẹ và người chăm sóc cần chú ý theo dõi:
- Dấu hiệu vàng da xuất hiện sớm sau sinh trong vòng 24 giơ tuổi.
- Tình trạng vàng da lâu khỏi hơn, kéo dài hơn 1 tuần với trẻ sinh đủ tháng và kéo dài trên 2 tuần với trẻ sinh non.
- Vàng da với mức độ nặng, xuất hiện ở toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và kể cả niêm mạc mắt, độ đậm nặng dần và thấy rõ bằng mắt thường.
- Nồng độ Bilirubin trong máu vượt quá 12 mg% với trẻ sinh đủ tháng hoặc vượt quá 14 mg% với trẻ sinh thiếu tháng, tốc độ tăng quá 5mg% trong vòng 24 giờ.
- Ngoài vàng da, trẻ xuất hiện thêm các dấu hiệu bất thường như: co giật, sốt cao, bỏ bú, ngủ li bì, ít quấy khóc.
Khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ trên, nếu đưa trẻ tới khám và can thiệp sớm, trẻ có thể được chữa khỏi và ngăn ngừa được biến chứng nhiễm độc thần kinh nguy hiểm.
Các chuyên gia cho biết, nếu phát hiện và điều trị vàng da sơ sinh sớm trước 7 ngày sau sinh, trẻ có tỉ lệ rất thấp gặp phải tổn thương não. Với những trẻ có làn da màu đen hoặc màu đỏ hồng khó nhận biết dấu hiệu vàng da, cha mẹ có thể kiểm tra bằng cách ấn nhẹ tay lên làn da của bé. Sau khi giữ khoảng vài giây, nếu trên da nổi rõ màu vàng cho thấy trẻ đang bị vàng da, cần kiểm tra bằng cách này hàng ngày trong những tuần đầu sau khi trẻ sinh ra.
>>> Tham khảo thêm: Bị nhện cắn có sao không khiến dân mạng hoang mang cực độ
Làm gì khi em bé bị vàng da đột ngột
Nỗi lo em bé vàng da có sao không sẽ càng lớn nếu không biết xử lý đúng lúc. Khi nhận thấy da bé chuyển màu, nhiều người bối rối không rõ em bé bị vàng da nên làm gì. Điều cần thiết là giữ bình tĩnh, theo dõi diễn tiến và có hành động phù hợp để bảo vệ sức khỏe trẻ một cách an toàn.
Cung cấp nước và năng lượng
Trẻ bị vàng da sơ sinh khi được cung cấp đủ nước và năng lượng có thể qua đường bú hoặc truyền dịch sẽ làm tăng tốc độ chuyển hóa Bilirubin và giảm nồng độ chất này trong máu. Vì thế mà các dấu hiệu vàng da cũng giảm dần, trẻ không gặp phải nguy hiểm do biến chứng thần kinh khi Bilirubin tăng cao trong máu.
Thay máu
Với các trường hợp vàng da sơ sinh nặng, phát hiện muộn và trẻ có nguy cơ cao đối mặt với biến chứng nhiễm độc thần kinh, cần điều trị giảm nhanh Bilirubin trong máu bằng cách thay máu. Khi đã thoát khỏi giai đoạn nguy hiểm, bác sĩ có thể chỉ định truyền nước, theo dõi hoặc chiếu đèn để giảm dần Bilirubin về mức bình thường.
Nếu điều trị tích cực, vàng da bệnh lý sẽ khỏi sau khoảng vài ngày - 1 tuần, khi bilirubin trở về mức an toàn không còn nguy cơ biến chứng đến não, cha mẹ có thể yên tâm theo dõi và điều trị tại nhà.
Chiếu đèn
Chiếu đèn là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh áp dụng phổ biến nhất hiện nay, cha mẹ có thể đưa trẻ đến nhiều bệnh viện lớn có trang bị thiết bị điều trị này. Phương pháp này khá đơn giản, trẻ sẽ được chiếu đèn ánh sáng thích hợp và theo dõi quá trình này, chi phí điều trị theo phương pháp này không quá cao.
Một số phương pháp giảm vàng da cho bé hiệu quả
Nếu đang lo lắng em bé bị vàng da có sao không, việc tìm hiểu các phương pháp hỗ trợ giảm vàng da sẽ rất cần thiết. Với các bé 9 tháng bị vàng da có sao không hay bé 1 tuổi vàng da, cách xử lý sẽ khác nhau. Những biện pháp đúng đắn có thể làm giảm nguy cơ biến chứng và rút ngắn thời gian phục hồi.
Việc mẹ tuân thủ theo đúng lịch khám thai của bác sĩ là cách phòng ngừa vàng da bệnh lý của trẻ sơ sinh tốt. Đặc biệt là chú trọng chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý vào các tháng cuối thai kỳ để tránh sinh non. Khi phát hiện các triệu chứng bất thường trong quá trình thai nghén thì cần đến cơ sở y tế ngay để được bác sĩ sản khoa theo dõi.
Đối với trường hợp vàng da sinh lí ở trẻ sơ sinh nên theo dõi. Cho trẻ bú mẹ và tắm nắng mỗi sáng đúng cách. Tuy nhiên nếu thấy trẻ vàng da nhiều và kéo dài thì phải sớm đưa đến bác sĩ chuyên khoa Nhi thăm khám và điều trị ngay.
Tóm lại, phụ huynh cần phải nắm thật rõ những dấu hiệu cảnh báo vàng da bệnh lý của trẻ sơ sinh để theo dõi bé chặt chẽ. Đặc biệt là tránh trường hợp vàng da bệnh lý bị tưởng nhầm là vàng da sinh lí ở trẻ sơ sinh, từ đó chủ quan không điều trị kịp thời và dẫn đến hậu quả đáng tiếc.
>>> Tham khảo thêm: Bị mèo cắn có sao không - Dấu hiệu tiềm ẩn có thể bạn bỏ qua
Em bé bị vàng da có sao không không còn là câu hỏi đơn giản. Mỗi giây phút trôi qua có thể là sự đánh đổi lớn cho sức khỏe của trẻ. Phát hiện sớm và hành động đúng sẽ quyết định tất cả.
