Bạn đã bao giờ tự hỏi lịch sử chợ lớn sài gòn bắt đầu từ đâu và đã thay đổi thế nào theo năm tháng? Những hình ảnh tư liệu hiếm có thể chính là lời giải đáp. Bộ ảnh dưới đây sẽ đưa bạn ngược dòng thời gian để khám phá quá khứ hào hùng của vùng đất sầm uất này.
Chợ Lớn, nằm chủ yếu ở Quận 5 và Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh, là khu vực lịch sử nổi tiếng với cộng đồng người Hoa sinh sống và giao thương sầm uất. Được mệnh danh là “khu phố Tàu lớn nhất thế giới” về diện tích, Chợ Lớn không chỉ là trung tâm thương mại mà còn là nơi lưu giữ bản sắc văn hóa, kiến trúc và tôn giáo của người Hoa tại Việt Nam. Với lịch sử hơn 300 năm, Chợ Lớn từng là một thành phố riêng biệt trước khi sáp nhập với Sài Gòn vào những năm 1930-1950, để lại dấu ấn sâu đậm trong sự phát triển của Nam Bộ.
Đừng bỏ lỡ: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam qua các thời kỳ phát triển
Tên “Chợ Lớn” bắt nguồn từ việc khu vực này có hai ngôi chợ lớn, trong đó chợ sau (chợ Bình Tây) lớn hơn chợ trước (chợ Sài Gòn cũ, gần Bưu điện Chợ Lớn ngày nay). So với các chợ của người Việt như chợ Tân Kiểng, chợ của người Hoa lớn hơn, nên dân gian gọi là “Chợ Lớn”.
Tên gọi này dần được dùng để chỉ toàn bộ khu vực người Hoa sinh sống dọc kênh Tàu Hủ. Trong tiếng Hoa, Chợ Lớn được gọi là “Đề Ngạn” (堤岸, Thầy Ngòn trong tiếng Quảng Đông), nghĩa là “bờ đê”, dù thực tế Sài Gòn không có đê, dẫn đến nhiều tranh luận về nguồn gốc tên gọi.
Trước khi trở thành một phần của Sài Gòn, Chợ Lớn từng là trung tâm kinh tế, chính trị và văn hóa của vùng Nam Kỳ, được mệnh danh là “thủ đô lúa gạo của Đông Dương”. Từ thế kỷ 17, khu vực này đã thu hút người Hoa di cư, lập nên các làng Minh Hương và phát triển giao thương sầm uất. Chợ Lớn không chỉ là nơi buôn bán mà còn là trung tâm văn hóa của cộng đồng người Hoa, với các hội quán, chùa chiền và lễ hội đặc trưng, góp phần định hình bản sắc đô thị Sài Gòn – Chợ Lớn.
Chợ Lớn được hình thành từ thế kỷ 17, khi người Hoa, đặc biệt là những người không thần phục nhà Thanh, di cư đến Nam Bộ và định cư tại khu vực kênh Tàu Hủ. Qua nhiều giai đoạn lịch sử, từ thời chúa Nguyễn, Pháp thuộc, đến nay, Chợ Lớn đã trải qua những biến đổi lớn về hành chính, kinh tế và văn hóa.
Từ trước năm 1698, khu vực Chợ Lớn (lúc đó gọi là Đề Ngạn) đã có người Hoa định cư, hình thành làng Minh Hương. Những người này, chủ yếu là người Hán theo phong trào Phản Thanh Phục Minh, được chúa Nguyễn cho phép lập cư tại vùng Tàu Hủ – Bến Nghé. Năm 1776, sau khi Cù lao Phố (Biên Hòa) bị quân Tây Sơn tàn phá, nhiều người Hoa di cư đến Chợ Lớn, làm khu vực này trở nên đông đúc. Họ lập chợ để giao thương, dần hình thành trung tâm thương mại lớn hơn các chợ Việt như chợ Tân Kiểng, từ đó cái tên “Chợ Lớn” ra đời.
Năm 1865, thực dân Pháp chính thức thành lập thành phố Chợ Lớn, tách biệt với Sài Gòn (lúc đó là khu vực Bến Nghé, nay là Quận 1). Năm 1879, Chợ Lớn được công nhận là đô thị loại 2, ngang cấp tỉnh, với thị trưởng do Thống đốc Nam Kỳ đề cử.
Đến năm 1882, tuyến đường xe điện đầu tiên dài 5km nối Sài Gòn và Chợ Lớn được xây dựng, thúc đẩy giao thương. Trong những năm 1930-1950, do đô thị hóa, hai thành phố dần sáp nhập. Năm 1931, chúng hợp nhất thành khu Sài Gòn – Chợ Lớn, và đến năm 1956, Chợ Lớn trở thành một phần của Đô thành Sài Gòn, không còn là đơn vị hành chính riêng.
Chợ Lớn không chỉ là trung tâm kinh tế mà còn là nơi hội tụ văn hóa và kiến trúc độc đáo của người Hoa, hòa quyện với các yếu tố Việt Nam và phương Tây, tạo nên một không gian đặc sắc.
Chợ Lớn nổi tiếng với các công trình tôn giáo như chùa Bà Thiên Hậu (xây năm 1760), hội quán Ôn Lăng (thế kỷ 18), và nhà thờ Cha Tam (1900). Chùa Bà Thiên Hậu, thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu, là trung tâm tâm linh của người Hoa gốc Quảng Châu, với kiến trúc chữ “quốc” và mái ngói xanh đặc trưng.
Hội quán Ôn Lăng, thờ Quan Âm, là nơi tụ họp của cộng đồng người Tuyền Châu, nổi bật với các họa tiết gốm sứ tinh xảo. Những công trình này không chỉ là nơi thờ tự mà còn là trung tâm văn hóa, lưu giữ truyền thống và lễ hội như Tết Nguyên Đán hay lễ hội Trung Thu trên phố Lương Nhữ Học.
Kiến trúc Chợ Lớn mang đậm nét Á Đông, với các dãy nhà liền kề, mái ngói ống uốn cong, và các họa tiết chạm khắc tinh tế. Chợ Bình Tây, do thương gia Quách Đàm xây năm 1928, là biểu tượng với kiến trúc hình bát quái, 12 cổng và hoa viên rộng rãi.
Các con phố như Hải Thượng Lãn Ông (nổi tiếng với thuốc Bắc), Hồng Bàng, và Phùng Hưng giữ được nét cổ kính với những ngôi nhà 2 tầng, ban công nhỏ, và các gian hàng truyền thống. Dù chịu ảnh hưởng từ kiến trúc Pháp thời thuộc địa, Chợ Lớn vẫn bảo tồn được bản sắc văn hóa Hoa.
Chợ Lớn từ lâu đã là trung tâm giao thương quan trọng, không chỉ của Nam Bộ mà còn của toàn Đông Dương, với các khu chợ lớn như Bình Tây và Kim Biên.
Chợ Bình Tây, rộng 25.000 m² với hơn 2.300 sạp hàng, là khu chợ đầu mối lớn nhất Chợ Lớn, cung cấp hàng hóa từ quần áo, thực phẩm, đến đồ gia dụng cho các tỉnh miền Đông, miền Tây và cả Lào, Campuchia. Được xây dựng năm 1928, chợ Bình Tây không chỉ là nơi buôn bán mà còn là điểm du lịch thu hút hàng chục ngàn du khách mỗi năm. Kiến trúc độc đáo và không khí nhộn nhịp khiến nơi đây trở thành biểu tượng của Chợ Lớn.
Chợ Lớn là thiên đường ẩm thực Hoa với các món như sủi cảo, cơm chiên Dương Châu, đậu hũ Tứ Xuyên, heo quay, và chè hột gà. Các khu chợ như chợ Phùng Hưng (từng là “chợ nhà giàu”) vẫn giữ những gánh hàng truyền thống phục vụ dân lao động. Ngoài ra, phố Hải Thượng Lãn Ông nổi tiếng với các tiệm thuốc Bắc, trong khi các sạp vải ở chợ Soái Kinh Lâm là nguồn cung cấp sỉ cho nhiều khu vực. Những ngành nghề này đã góp phần duy trì sự phồn thịnh của Chợ Lớn qua hàng thế kỷ.
Dù không còn là một đơn vị hành chính riêng, Chợ Lớn vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa và kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời là điểm đến du lịch hấp dẫn.
Ngày nay, Chợ Lớn vẫn là khu vực đông đúc với cộng đồng người Hoa và Việt gốc Hoa sinh sống. Các khu chợ như Bình Tây, Kim Biên, và An Đông tiếp tục là trung tâm thương mại sầm uất. Các sự kiện văn hóa như lễ hội Trung Thu, Tết Nguyên Đán, hay các hoạt động tại chùa Bà Thiên Hậu thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Dù chịu ảnh hưởng từ đô thị hóa và đại dịch COVID-19, Chợ Lớn vẫn giữ được nét cổ kính và sức sống đặc trưng.
Chợ Lớn là một trong những khu vực hiếm hoi tại Sài Gòn còn lưu giữ được kiến trúc, văn hóa và phong cách sống từ hàng trăm năm trước. Các công trình như chùa Bà Thiên Hậu, hội quán Ôn Lăng, và chợ Bình Tây được xem là di sản văn hóa cần bảo tồn. Chính quyền thành phố đã đề xuất các dự án như Phố đêm Chợ Lớn để phát triển du lịch, biển khu vực này thành điểm đến không thể bỏ qua. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản của Chợ Lớn không chỉ giữ gìn ký ức đô thị mà còn góp phần làm giàu bản sắc văn hóa của Thành phố Hồ Chí Minh.
Chợ Lớn không chỉ là một khu vực địa lý mà còn là biểu tượng của sự giao thoa văn hóa và tinh thần đoàn kết giữa các cộng đồng. Trong hơn 300 năm, Chợ Lớn đã góp phần định hình bản sắc Sài Gòn, từ vai trò kinh tế đến ảnh hưởng văn hóa, xã hội.
Người Hoa tại Chợ Lớn không chỉ mang đến các giá trị thương mại mà còn lan tỏa văn hóa, từ các lễ hội truyền thống như múa lân, múa rồng, đến các phong tục như cúng rằm, cúng cô hồn. Những giá trị này đã hòa quyện với văn hóa Việt, tạo nên một không gian đa dạng, phong phú.
Hơn nữa, Chợ Lớn còn là nơi ghi dấu những câu chuyện về sự kiên cường của người dân qua các biến cố lịch sử, từ thời kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, đến thời kỳ đổi mới. Ngày nay, với sự phát triển của du lịch và giao lưu quốc tế, Chợ Lớn tiếp tục là cầu nối văn hóa, đưa hình ảnh Sài Gòn ra thế giới, đồng thời là nguồn cảm hứng cho các thế hệ trẻ tìm hiểu về lịch sử và truyền thống.
Khám phá bài viết sau: Những di tích lịch sử Hải Phòng mang dấu ấn thời gian
Qua bộ ảnh, lịch sử chợ lớn sài gòn hiện lên vừa gần gũi vừa thiêng liêng, như một phần ký ức tập thể không thể phai mờ. Mỗi khung hình là một mảnh ghép thời gian, kể lại câu chuyện của một vùng đất từng là trung tâm giao thương sôi động. Hiểu về lịch sử chợ lớn sài gòn cũng là cách để ta thêm trân trọng hiện tại và gìn giữ giá trị quá khứ.
Address: Lô E1 - 12 Khu Dân Cư Xuyên Á, Xã Mỹ Hạnh Nam, Huyện Đức Hoà, Long An
Phone: 0945949382
E-Mail: contact@erci.edu.vn