Dậy thì sớm có bị sao không và cách phòng ngừa hiệu quả

Hơn cả sự phát triển lệch chuẩn, dậy thì sớm có bị sao không còn đặt ra hàng loạt hệ lụy về thể chất, tâm lý và tương lai lâu dài. Sự chủ quan của người lớn có thể để lại hậu quả khó lường nếu không được trang bị đầy đủ kiến thức.

Dậy thì sớm là gì? 

Dậy thì sớm là tình trạng trẻ xuất hiện các dấu hiệu trưởng thành về mặt thể chất quá sớm, trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai. Các dấu hiệu này bao gồm sự phát triển của vú, dương vật,tinh hoàn, thay đổi giọng nói, mọc lông mu, lông nách, xuất hiện kinh nguyệt, mộng tinh, mụn,…

Trẻ dậy thì sớm cần được phát hiện và hỗ trợ điều trị càng sớm càng tốt. Tùy thuộc vào nguyên nhân, độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của dậy thì sớm, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Mục tiêu chính của các biện pháp điều trị dậy thì sớm và ngăn chặn sự xuất hiện của các dấu hiệu dậy thì cũng như hạn chế tối đa các ảnh hưởng của quá trình này gây ra. Một số trường hợp trẻ có thể được điều trị bằng liệu pháp hormone giải phóng gonadotropin tổng hợp. Biện pháp này có tác dụng ức chế tuyến yên giải phóng hormone gonadotropin, từ đó, ngừng quá trình dậy thì sớm ở trẻ.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng dậy thì sớm

Không thể xem nhẹ những yếu tố kích hoạt sự phát triển sớm của cơ thể trẻ. Dậy thì sớm có bị sao không đôi khi bắt nguồn từ lối sống, thực phẩm hoặc rối loạn nội tiết. Trẻ bị dậy thì sớm phải làm sao cũng là điều mà mỗi phụ huynh cần được hướng dẫn cụ thể.

Dậy thì sớm trung ương

Dậy thì sớm trung ương là tình trạng quá trình dậy thì bắt đầu quá sớm, tuy nhiên, các bước trong quy trình dậy thì không xuất hiện bất kỳ điểm bất thường nào, trẻ cũng không gặp phải vấn đề y tế tiềm ẩn nào. Vì vậy, phần lớn các trường hợp trẻ dậy thì sớm trung ương đều không thể xác định được nguyên nhân chính xác. Trong một số trường hợp, trẻ mắc bệnh này có thể liên quan đến các vấn đề sau:

• Hệ thống thần kinh trung ương (não, tủy sống) có khối u.
• Não hoặc tủy sống gặp bức xạ.
• Não hoặc tủy sống bị tổn thương.
• Hội chứng di truyền McCune-Albright gây ảnh hưởng đến sự phát triển của xương, màu da và nội tiết tố.
• Xuất hiện khiếm khuyết trong quá trình sinh nở: tràn dịch não, u phổi lành tính (hamartoma),…
• Trẻ bị suy giáp – Tuyến giáp không thể sản xuất đủ lượng hormone cần thiết cho cơ thể.
• Trẻ bị tăng sản thượng thận bẩm sinh – Rối loạn di truyền liên quan đến quá trình sản xuất hormone ở tuyến thượng thận.

Dậy thì sớm ngoại vi

Dậy thì sớm ngoại vi là tình trạng dậy thì sớm ít phổ biến hơn, không liên quan đến hormone GnRH. Nguyên nhân khiến trẻ bị dậy thì sớm xuất phát từ sự giải phóng estrogen hoặc testosterone trong cơ thể do các vấn đề xảy ra ở buồng trứng, tinh hoàn ,tuyến thượng thận hoặc tuyến yên của trẻ. Một số vấn đề có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì sớm ngoại vi gồm:

• Trẻ có khối u ở tuyến thượng thận hoặc tuyến yên gây tiết estrogen hoặc testosterone.
• Trẻ mắc hội chứng McCune-Albright khiến mà da, xương phát triển bất thường, rối loạn nội tiết tố.
• Trẻ thường xuyên tiếp xúc với các sản phẩm gây kích thích estrogen hoặc testosterone như kem, thuốc mỡ,…

Bên cạnh đó, dậy thì sớm ngoại vi ở nữ giới có thể liên quan đến các vấn đề như u nang buồng trứng, u buồng trứng. Mặt khác, dậy thì sớm ngoại vi ở nam giới có thể được gây ra bởi một khối u trong các tế bào tạo ra tinh trùng (tế bào mầm) hoặc ở các tế bào tạo ra testosterone (tế bào Leydig) hoặc do rối loạn di truyền xảy ra ở trẻ được sinh ra trong gia đình có quan hệ tình dục độc lập với gonadotropin khiến cơ thể sản xuất testosterone sớm (từ 1-4 tuổi).

>>> Tham khảo thêm: Dậy thì muộn có bị sao không - Có ảnh hưởng gì đến sinh sản

Những biến chứng của dậy thì sớm thường gặp

Đằng sau những thay đổi về thể chất là vô số nguy cơ tiềm ẩn. Dậy thì sớm có tốt không phụ thuộc vào việc can thiệp đúng lúc để tránh rối loạn tâm lý, ảnh hưởng chiều cao và khả năng sinh sản. Dậy thì sớm có ảnh hưởng gì không chính là nỗi lo âm thầm cần được nhìn nhận nghiêm túc.

Chiều cao thấp

Dậy thì sớm khiến chiều cao của trẻ phát triển nhanh chóng, cao hơn hẳn so với bạn bè cùng trang lứa. Tuy nhiên, xương của trẻ cũng sẽ trưởng thành nhanh hơn, khiến trẻ ngừng phát triển chiều cao sớm hơn. Do đó, trẻ dậy thì sớm thường sẽ có chiều cao thấp hơn mức chiều cao trẻ có thể đạt được khi không dậy thì sớm.

Kém tự tin

Ngực phát triển, lông mọc nhiều,… thậm chí bắt đầu có mùi cơ thể khi dậy thì khiến trẻ cảm thấy mình khác biệt với bạn bè xung quanh. Điều này khiến trẻ cảm thấy tự ti, lo lắng, khó hòa nhập hơn. Hơn nữa, trẻ có thể trở thành đối tượng bị bạn bè trêu chọc vì chính sự khác biệt này, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý trẻ.

Trầm cảm, âu lo

Dậy thì sớm khiến cơ thể mất cân bằng hormone, hàm lượng hormone kích thích dậy thì gia tăng nhanh chóng. Điều này khiến tính khí của trẻ trở nên thất thường hơn, dễ trầm cảm, dễ nóng giận, dễ lo lắng, căng thẳng. Đặc biệt, nguy cơ trầm cảm tăng cao ở các bé gái dậy thì sớm do hàm lượng hormone estrogen tăng cao. Ngoài ra, sự thay đổi về vẻ ngoài của cơ thể có thể khiến trẻ cảm thấy căng thẳng hơn, từ đó càng ngày càng lo lắng.

Căng thẳng, mệt mỏi

Căng thẳng là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở trẻ. Đây cũng là một trong những hệ lụy thường gặp khi trẻ dậy thì sớm. Khi trẻ căng thẳng, mệt mỏi kéo dài, trẻ có thể trở nên trầm cảm hoặc sa vào các tệ nạn xã hội như ma túy, rượu, thuốc lá,…

Các vấn đề về tình dục

Dậy thì sớm khiến cơ thể trẻ trông trưởng thành hơn so với bạn bè cùng trang lứa, từ đó, tò mò, tìm hiểu về các vấn đề tinh dục, giới tính nhiều hơn. Thống kê cho thấy trẻ dậy thì sớm thường có xu hướng quan hệ tình dục sớm hơn, trước khi trẻ sẵn sàng về mặt cảm xúc và có thể chịu trách nhiệm cho hành động của mình. Trẻ dậy thì sớm, đặc biệt là các bé gái, có thể trở thành đối tượng dễ bị xâm hại, lạm dụng tình dục.

Các vấn đề về xã hội

Trẻ dậy thì sớm thường sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc hòa nhập, khi chúng có vẻ ngoài trông trưởng thành hơn so với bạn bè cùng tuổi. Từ đó, trẻ có xu hướng đi chơi với những đứa trẻ lớn hơn và có thể hình thành nên những thói quen không lành mạnh từ những đứa trẻ này như hút thuốc lá, sử dụng rượu bia,…

Các vấn đề về hành vi

Dậy thì sớm có thể khiến trẻ trở nên hung hăng hơn và có những hành vi bộc phát. Nguyên nhân của tình trạng này có thể là do trẻ bị ảnh hưởng xấu từ bạn bè.

Khi dậy thì sớm, trẻ cảm thấy thoải mái hơn khi chơi với những người bạn giống chúng hoặc lớn tuổi hơn. Tuy nhiên, nếu những người bạn này không được giáo dục đúng cách, dễ nóng tính, bốc đồng, trẻ có thể bị lây tính xấu này và hình thành nên những hành vi tương tự.

Lạm dụng chất gây nghiện

Áp lực, căng thẳng, ảnh hưởng xấu từ những người bạn lớn tuổi hơn có thể khiến trẻ rơi vào các cạm bẫy xã hội, dùng thử các chất gây nghiện như ma túy, thuốc lá, rượu bia,…

Ở các bé trai dậy thì sớm, hàm lượng hormone testosterone tăng cao khiến não kích thích, thực hiện các hành vi với mục đích thể hiện bản thân như ma túy, rượu bia. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, các bộ phận của não liên quan đến việc kiểm soát xung động và đưa quyết định vẫn chưa trưởng thành hoàn toàn.

Ung thư vú

Ở các bé gái dậy thì sớm, khi lớn lên, nguy cơ ung thư vú của chúng tăng cao hơn bình thường. Điều này xảy ra do cơ thể trẻ tiếp xúc với estrogen sớm. Trẻ tiếp xúc với estrogen càng sớm, nguy cơ mắc ung thư vú càng cao.

Rối loạn ăn uống (biếng ăn hoặc ham ăn)

Tình trạng tăng nhanh các hormone giới tính khi dậy thì sớm khiến trẻ dễ mắc phải các vấn đề rối loạn ăn uống. Trẻ có thể biếng ăn, bỏ bữa hoặc ăn nhiều hơn, ăn mất kiểm soát.

Cách phòng ngừa dậy thì sớm hiệu quả tại nhà

Bé dậy thì sớm phải làm sao để trở lại trạng thái cân bằng? Phòng ngừa vẫn luôn là biện pháp hiệu quả nhất. Dậy thì sớm có sao không còn phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt, và việc phát hiện dấu hiệu bất thường sớm của người lớn trong gia đình.

• Tránh cho trẻ tiếp xúc với các sản phẩm có chứa estrogen và testosterone hay các chất gây rối loạn nội tiết (mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc theo toa cho người lớn,…).
• Kiểm soát cân nặng của trẻ, từ đó, phát hiện sớm và có phương hướng điều trị sớm khi trẻ có dấu hiệu thừa cân, béo phì gây dậy thì sớm.
• Tạo điều kiện, khuyến khích trẻ vận động nhiều hơn, thực hiện các bài tập thể dục thể thao đều đặn, phù hợp lứa tuổi nhằm giúp trẻ phát triển một cách toàn diện, nâng cao thể lực và sức đề kháng.
• Cho trẻ ăn uống lành mạnh, bổ sung đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng cần thiết với lượng vừa đủ (chất đạm, chất béo, bột đường, vitamin và khoáng chất).
• Tránh cho trẻ ăn các thực phẩm không có nguồn gốc rõ ràng, chứa chất tăng trưởng,… đặc biệt là những thức ăn gây dậy thì sớm ở trẻ.

>>> Tham khảo thêm: Xì hơi nhiều có bị sao không và cách cải thiện hiệu quả

Nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách, dậy thì sớm có thể gây ra những hậu quả nặng nề về thể chất và tinh thần. Đừng xem nhẹ câu hỏi dậy thì sớm có bị sao không trong hành trình nuôi dạy con.